Таццяна Процька

Тэлеграма Кайзеру і Пакт Молатава–Рыбентропа

Маю надзею, што абурэнне пактам Молатава — Рыбентропа, які фактычна даў «зялёнае святло» пачатку Другой сусветнай вайны, будзе ў наступным годзе належным чынам прадэманстраванае на ўсіх узроўнях беларускай ідэалагічнай машыны.

Поспехі савецкага развіцця вачыма спецслужбаў

Спецслужбы ведалі пра сітуацыю ў эканоміцы БССР. Аднак атрыманая імі інфармацыя заставалася вядомай вельмі вузкаму колу. Нежаданне рассакрэціць дакументы архіва КДБ дазваляе і сёння скажаць гісторыю Беларусі, прыпісваць савецкаму перыяду поспехі, якіх не было.

100 гадоў БНР: Дакументы сведчаць. Раскол у шэрагах

У сакавіку 1918 года ў Радзе БНР вызначыліся прыхільнікі трох галоўных саюзаў. Гэта былі саюз з Расіяй, саюз з Германіяй і саюз з Украінай. Кожная з гэтых краін ужо захапіла частку тэрыторыі Беларусі, мела намер аформіць захоп як частку сваёй тэрыторыі, ці, як Германія, перадаць беларускія землі краінам-саюзніцам — Літве і Польшчы.

Без гэтых жанчын памяць пра БНР была б іншай

Жанчыны БНР браліся за самыя цяжкія справы, якія не давалі публічнага замілавання. Усе гэтыя жанчыны былі да фанатызму верныя тым ідэям, якім яны прысвяцілі жыццё, — ва ўсіх успамінах абавязкова адзначаецца гэтая іх якасць.

100 гадоў БНР: Дакументы сведчаць. Незалежнасць — адзіны шлях

Амаль адзіным саюзнікам БНР у гэты час стала Украіна, якая ў студзені 1918 года абвясціла сваю незалежнасць. Захаваўся дакумент — «Наказ дэлегацыі Беларускай Народнай Рэспублікі, пасылаемой у Кіеў да Украінскай Цэнтральнай Рады», выдадзены 22 сакавіка 1918 года, — які сведчыць пра гэта.

100-годдзе БНР: Дакументы сведчаць

«Мы считаем, что белорусы не являются нацией и что те этнографические особенности, которые их отделяют от остальных русских, должны быть изжиты», — пісаў Кнорын у артыкуле, надрукаваным газетай "Звязда". Той самы Кнорын, у гонар якога названа вуліца ў Мінску...

100 гадоў БНР: Дакументы сведчаць. Як з’явілася ідэя беларускай дзяржаўнасці

Да пачатку 1990-х гадоў да архіўных звестках пра БНР мелі абмежаваны доступ нават даследчыкі з дзяржаўных устаноў БССР. Галоўным чынам яны выкарыстоўваліся спецслужбамі і ў контрпрапагандзе. Менавіта з гэтых — вызначаных з дапамогай спецслужбаў — момантаў складзеныя міфы пра БНР, якія былі шырока распаўсю­джаныя ў савецкія часы.

Чаму мы гаворым пра беларускія грошы — «драўляныя»?

Калі я чула, што людзі называюць беларускія грошы «драўлянымі», думала, гэта з таго, што першыя беларускія купюры мелі выявы лясных жыхароў — белак, зайцоў і інш. Але на самой справе гэтая назва мае зусім не пераносны сэнс, а гістарычны.

Пасля Вялікага тэрору: «мазгі ў столь», «вальс», «ледавік»

У мінскай турме — «амерыканцы» — быў арганізаваны адмысловы рэжымны корпус, куды накіроўваліся ўжо асу­джаныя на смерць, але якія, на думку следчых, не далі цалкам праўдзівых паказанняў. Асуджаныя дапытваліся зноў, але ўжо ў якасці сведак, да іх ужываліся асабліва жорсткія катаванні...

Механізмы Вялікага тэрору

У БССР былі створаныя два тыпы ўстойлівых механізмаў дзяржаўных рэпрэсій. Першы — па ўказанні з Масквы, другі — па ўласнай ініцыятыве. Маскоўскі ўключаў пошук ворагаў у маштабах СССР, мясцовы — вырашаў пытанні савецкага развіцця толькі ў БССР. Падчас Вялікага тэрору працавалі абодва механізмы.

Прымусовая праца: галоўны рухавік сталінскай эканомікі

У другой палове 1930-х гадоў БССР з’яўлялася адным з актыўных пастаўшчыкоў працоўнага «кантынгенту» ГУЛАГу для будоўляў на тэрыторыі Расіі. Па дадзеных архіва КДБ Беларусі, толькі ў 1935 годзе з БССР «канфіскавана крымінальна-дэкласаванага і сацыяльна-шкоднага элемента — 18 653 чалавекі»...

Вялікі тэрор у БССР. Шкоднікі паўсюль

Шкодніцкай і дыверсійнай дзейнасцю ў народнай гаспадарцы БССР кіравалі, на думку следчых, былы старшыня СНК БССР Галадзед і яго намеснік Саакян. Акрамя агульнага кіраўніцтва шкодніцтвам, былі яшчэ кіраўнікі па розных галінах.

Вялікі тэрор у БССР: шпіёны, тэрарысты, шкоднікі

Шкодніцкай і дыверсійнай дзейнасцю ў народнай гаспадарцы БССР кіравалі, на думку следчых, былы старшыня СНК БССР Галадзед і яго намеснік Саакян. Акрамя агульнага кіраўніцтва шкодніцтвам, былі яшчэ кіраўнікі па розных галінах...

Пошук ворагаў паўсюль, нават у калгасах

«Каб ніводнага кулака не засталося…»

Ужо да мая 1930 года ў БССР было раскулачана 15 629 гаспадарак — палова з усіх гаспадарак, якія існавалі на той час. Акрамя высялення кулакоў за межы БССР, мела месца перасяленне заможных сялян з памежных вёсак у тылавыя раёны БССР і засяленне прыгранічных вёсак «надзейнымі» сялянамі...

НЭП: пад пільным вокам спецслужбаў

Тэрарызм як дзяржаўная палітыка

Восенню спаўняецца 100 гадоў з дня ажыццяўлення Кастрычніцкага перавароту ў Расійскай імперыі. Пануючая ў беларускім афіцыёзе версія гісторыі кастрычніка 1917-га мае шмат недакладнасцяў, замоўчванняў і проста ілжывых ацэнак. Раней у савецкіх СМІ іх называлі «белымі плямамі гісторыі». На мой погляд, гэта чорныя плямы.