Дзейнічаючы сумесна з Еўрасаюзам, Канада 6 лістапада ўнесла ў свой санкцыйны спіс яшчэ 13 беларускіх чыноўнікаў. Калі дадаць да 11, першапачаткова санкцыянаваных 29 верасня, плюс 31, санкцыянаваныя 15 кастрычніка, агульная сума Канады дасягае 55. У гэты спіс увайшлі дыктатар Аляксандр Лукашэнка і яго сын Віктар, піша Марка Лявіцкі, аўтар рэдакцыйнага артыкула газеты «Новы шлях»
Гэтыя санкцыі былі ўведзеныя ў дзеянне ў адпаведнасці з Законам аб спецыяльных эканамічных мерах, які ўводзіць забарону на здзелкі і эфектыўнае замарожванне актываў у дачыненні да уключаных у пералік асоб. Асобы, пералічаныя ў дадатку да правіл, таксама не дапускаюцца ў Канаду ў адпаведнасці з Законам аб іміграцыі і абароне бежанцаў. Наколькі эфектыўнымі будуць гэтыя меры, яшчэ трэба высветліць. Па-першае, мы не ведаем, колькі дзелавых адносін гэтыя людзі могуць мець з Канадай. Па-другое, Лукашэнка ніколі не быў у Канадзе і, верагодна, не збіраецца яе наведваць. Так у чым жа сэнс?
Падчас вебінара Мунк-Цэнтра па Беларусі 16 кастрычніка сам міністр замежных спраў Франсуа-Філіп Шампань прызнаў, што санкцыі Канады носяць «шмат у чым сімвалічны характар». І калі паглядзець на тое, што цяпер адбываецца ў Беларусі, то ніякія санкцыі нічога не мяняюць. Пратэсты працягваюцца, як і арышты і катаванні. Што сапраўды неабходна, дык гэта ударыць па даходах Лукашэнкі. Калі ў яго скончацца грошы, ён не зможа плаціць сваім галаварэзам. І калі ён не заплаціць ім, яны пакінуць яго. Тады ў яго не будзе іншага выбару, акрамя як бегчы ў Расію, як Януковіч збег з Украіны ў 2014 годзе.
Падчас таго ж вебінара Франак Вякорка, ключавы дарадца апазіцыйнага кандыдата ў прэзідэнты Святланы Ціханоўскай, распавёў, што Лукашэнка кантралюе сотні прыватных кампаній праз механізм, вядомы як Кіраўніцтва справамі прэзідэнта, якое забяспечвае яго грашыма, і менавіта на гэтыя кампаніі павінны быць нацэленыя байкоты. Калі яго спыталі, ці можна ідэнтыфікаваць якія-небудзь з іх, ён сказаў, што грамадзянскія групы працуюць над гэтым.
Але мы ведаем, што нафтапрадукты і калійныя ўгнаенні складаюць асноўную частку беларускага экспарту і, такім чынам, з’яўляюцца самай вялікай крыніцай валютных рэзерваў для Лукашэнкі. Мы таксама ведаем, што ў яго дастаткова валютных рэзерваў толькі на некалькі месяцаў. Вядома, Уладзімір Пуцін можа ў нейкай ступені субсідаваць Лукашэнку, але і гэта мае свае абмежаванні. Эканоміка Расійскай Федэрацыі таксама моцна пацярпела ад санкцый, падзення сусветных коштаў нафты і пандэміі Covid. Больш за тое, сырая нафта, якую Беларусь перапрацоўвае ў нафтапрадукты на сваіх двух гіганцкіх заводах, паступае па трубаправодзе з Расійскай Федэрацыі. Такім чынам, байкот беларускіх нафтапрадуктаў будзе мець дадатковы эфект у выглядзе зніжэння даходаў Расійскай Федэрацыі ад здабычы сырой нафты.
Што тычыцца калію, то Беларусь з’яўляецца другім па велічыні вытворцам у свеце са здабычай 7 мільёнаў метрычных тон у год. Беларуская калійная кампанія — найбуйнейшы галіновы аператар краіны. З таго часу, як расійскі «Уралкалій» выйшаў з гэтай кампаніі ў 2013 годзе, яго былы партнёр, дзяржаўны «Беларуськалій», апынуўся на камяністым шляху да аднаўлення. У «Беларуськалія» шэсць шахтаў і чатыры перапрацоўчыя заводы. Расія, дарэчы, з’яўляецца сусветным вытворцам нумар тры.
А хто такі нумар адзін? Мы. У 2019 годзе Канада вырабіла 13,3 млн тон, што на 1,3 млн тон больш, чым у 2018 годзе. Канадская калійная прамысловасць складаецца з 11 шахт, 10 з якіх знаходзяцца ў Саскачаване і адна ў Нью-Брансўіку. Заходнеканадскія радовішчы калію залягаюць у Стэпавым Эвапарытавым радовішчы — найбуйнейшым вядомым радовішчы калію ў свеце. Радовішча распасціраюцца ад цэнтральнага да Паўднёва-Цэнтральнага Саскачавана.
Таму любы байкот беларускага калійнага экспарту прывядзе да росту сусветных коштаў на гэты прадукт. А гэта азначае большы даход для канадскіх вытворцаў калію. Гэта прынясе Саскачавану найбольшую карысць, і — як трапна паказалі апошнія вынікі выбараў, — урад Трудо, безумоўна, мае некаторыя бар’еры, якія трэба выправіць з Саскачаванам.
Цяпер цалкам ясна, што для таго, каб быць эфектыўнай, Канада павінна дзейнічаць узгоднена са сваімі саюзнікамі — у прыватнасці, з Еўрапейскім саюзам, які вядзе значна большы гандаль з Беларуссю. Але моцным бокам знешняй палітыкі Канады заўсёды была яе рэпутацыя «сумленнага пасярэдніка» і здольнасць пераконваць, якая прыходзіць з ёй.
Мы абмяркоўвалі гэтае пытанне з двума апазіцыйнымі дэпутатамі з Эдмантана — Майклам Куперам ад Кансерватыўнай партыі і Хізэр МакФерсан ад Новых дэмакратаў, і абодва адкрытыя для прапаноў аб тым, каб нацэліцца на грошы Лукашэнкі. Як выказаўся Купер: «Улічваючы, што сітуацыя ў Беларусі пагоршылася, найбольш мэтазгодна прыняць значна больш абмежавальныя меры супраць рэжыму Лукашэнкі, і ў гэтай сувязі нацэленасць на бізнес, які ўзбагачае Лукашэнку і яго паслугачоў, павінна быць часткай гэтага».
Таму мы заклікаем дэпутатаў ад усіх партый, якія занепакоеныя парушэннем правоў чалавека ў Беларусі, разгледзець меры, накіраваныя супраць грашовай масы Лукашэнкі. Гэта найбольш падыходная тэма для членаў парламенцкай групы дружбы Канада-Украіна. Мы цвёрда перакананыя, што санкцыі, накіраваныя на грошы Лукашэнкі, — гэта самы эфектыўны спосаб пакласці канец катаванням і гвалту, якія адбываюцца сёння, і прынесці дэмакратыю ў Беларусь.
