Фрагменты экспазіцыі
“Вы, хто любіце натрапіць
Між страніц старых, пажоўклых
Кнігі, ужо даўно забытай,
Блёклы, высахшы лісток, —
Праглядзіце гэты томік:
Засушыў я на паперы
Краскі, свежыя калісьці,
Думак шчырых і чуцця”.
Менавіта гэты верш нацыянальнага генія, які датуецца 1912 годам, стаў своеасаблівай паэтычнай прадмоваю да “Вянка”.
Вельмі шчыра і пранікнёна падышлі супрацоўнікі Літаратурнага музея Максіма Багдановіча, каб уганараваць юбілей выхаду зборніка выбраных вершаў паэта, які напрыканцы 1913 — на пачатку 1914 гадоў упершыню пабачыў свет у віленскай друкарні Марціна Кухты і быў надрукаваны накладам 2 000 паасобнікаў. Музей вырашыў святкаваць юбілей “Вянка” на працягу ўсяго 2014 года, бо ўсе вядомыя аўтографы Багдановіча на зборніку датуюцца 1914 годам.
Супрацоўнікі Максімавага дому, якія займаюцца зборам і захаваннем усяго, што тычыцца асобы паэта, яго жыцця, творчасці і асяроддзя, добра ведаюць гісторыю ўкладання і выдання “Вянка” і лічаць гэтую справу непадобнаю. Наўрад ці ў гісторыі беларускай літаратуры ёсць нейкае іншае выданне, да здзяйснення якога далучылася б такое мноства людзей. Максім жыве ў расійскім Яраслаўлі, з’яўляецца сталым карэспандэнтам “Нашай Нівы”, што выходзіць у Вільні, па запрашэнні рэдактараў газеты братоў Антона і Івана Луцкевічаў у 1911 годзе наведвае Беларусь. Вандроўка ў Вільню і Ракуцёўшчыну стала наймагутнейшай крыніцай натхнення для напісання паэтам сваіх шэдэўраў — неўміручых і непаўторных вершаў, што і леглі на старонкі “Вянка”. Непасрэднай падрыхтоўкай зборніка да выдання займаўся адзін з рэдактараў “Нашай Нівы” Вацлаў Ластоўскі, а фундатарам “Вянка” выступіла вядомая мецэнатка і асветніца, княгіня Магдалена Радзівіл.
Выдавец зборніку Марцін Кухта і фундатар кніжкі Магдалена Радзівіл
“Багдановіч — паэт паўтонаў. Свае фарбы ён бярэ з паблёклых старадаўніх тканін, з малюнкаў святых кніг, пісаных многа сот лет таму назад на пергаменце, з засохшых красак родных палёў… Паўтоны ў фарбах, у гуках, у перажываннях — вось асноўная рыса творчасці Максіма Багдановіча. Яго ролю ў беларускай паэзіі можна аднесці да ролі таго, хто ўвёў у музыку паўтоны, хто на іх збудаваў новую гармонію”. Так пісаў пра паэзію Багдановіча першы рэцэнзент зборніку літаратурны крытык Антон Луцкевіч.
Першая рэцэнзія на “Вянок” у “Нашай Ніве” аўтарства Антона Луцкевіча
Пра гісторыю стварэння “Вянка”, першыя водгукі на яго і распавядае густоўна аформленая экспазіцыя.
Фрагменты экспазіцыі
Наведвальнікі музею змогуць паслухаць музычную праграму “Вянок” у выкананні ансамблю “Песняры” пад кіраўніцтвам Уладзіміра Мулявіна, якая прэзентавалася ў Нью-Ёрку ў 1991 годзе да 100-годдзя з дня народзінаў Максіма Багдановіча, а таксама пабачыць фрагменты знакамітых аўтэнтычных слуцкіх паясоў і арыгінальныя выданні зборніку з дарчымі надпісамі аўтара.
Дарэчы, у музеі захоўваюцца шэсць паасобнікаў прыжыццёвага выдання “Вянка” з 27, што захаваліся і знаходзяцца ў фондах розных устаноў культуры Беларусі. Пры гэтым супрацоўнікі музея вядуць картатэку, у якой улічваюцца экземпляры першага выдання “Вянка” і іх уладальнікі ў розных краінах свету.
Трэба адзначыць, што гэтая вельмі сціплая кніжачка на шэрай паперы карыстаецца непараўнальнай з іншымі беларускамоўнымі паэтычнымі выданнямі фенаменальнай любоўю беларусаў па ўсім свеце. Рэпрынтныя выданні “Вянка” імгненна разыходзяцца нават і ў цяперашні час. Так, з 1981 года зборнік чатыры разы перавыдаваўся агульным накладам у 18 тысяч паасобнікаў, але факсіміле “Вянка” ўсё роўна нідзе немажліва купіць. Вось чаму дырэкцыя музею зноў будзе звяртацца да выдавецтва “Мастацкая літаратура” з просьбаю надрукаваць чарговае, пятае, рэпрынтнае выданне зборніку.
Першае выданне “Вянка” з дарчым надпісам аўтара сястры
Творчасць паэта вельмі багатая на яскравыя вобразы, і ўжо амаль сто гадоў яна натхняе мастакоў на новыя творы. Па матывах вершаў і апавяданняў паэта створана вялікая колькасць скульптурных, жывапісных і графічных твораў
У экспазіцыі прадстаўлена каляровая графіка акрылам Юрыя Хілько, створаная ў 2011 годзе да вершаў Багдановіча “Раманс”(“Зорка Венера”) і “Слуцкія ткачыхі”. Гэтыя графічныя творы былі выкананы адмыслова для трохтомніка (з трох вершаў паэта: “Раманс”, “Пагоня” і “Слуцкія ткачыхі” на дзесяці мовах), прысвечанага 120-годдзю з дня народзінаў нацыянальнага генія.
Ілюстрацыі Юрася Хілько ў кнізе Максіма Багдановіча “Слуцкія ткачыхі” на 10 мовах свету
Работы мастака захапляюць і ўражваюць. Юрый Хілько дэманструе высокі ўзровень вобразнага абагульнення, уменне вельмі тонка і чулліва перадаваць мелодыку і метафарычнасць, лірычнасць, прыгажосць, чароўнасць і філасафічнасць паэзіі Багдановіча.
Верш “Слуцкія ткачыхі” напісаны паэтам у 1912 годзе і ўваходзіць у нізку “Старая Беларусь”, змешчаную ў зборніку “Вянок”. Для Багдановіча, які жыў паэзіяй, васілёк — адзін з адметных патрыятычных сімвалаў беларусаў, сведчанне высокай духоўнасці і мастацкай красы, сімвал беларускага адраджэння.
“Цямнее край зубчаты бора...
І тчэ, забыўшыся, рука,
Заміж персідскага ўзора,
Цвяток радзімы васілька”.
Верш “Зорка Венера” таксама ўваходзіць у зборнік “Вянок” і з’яўляецца адным з самых пазнавальных беларускіх твораў. Святло зоркі Венеры цягам тысячагоддзяў запальвае самае моцнае і самае захапляльнае пачуццё — Каханне.
“Зорка Венера ўзышла над зямлёю,
Светлыя згадкі з сабой прывяла...
Помніш, калі я спаткаўся з табою,
Зорка Венера ўзышла”.
Выстава працуе да 31 траўня.
Фота аўтара
