ГУЛАГ

«Грошы, паперу і алоўкі трымаць у камерах забаронена»

Падчас працы ў польскіх архівах я знайшоў шэраг дакументаў, звязаных з затрыманнем у 1920–1930-я гады на мяжы з БССР польскіх вайскоўцаў, памежнікаў і выведнікаў. Гэтых людзей звычайна чакаў цяжкі лёс і перспектыва знікнуць у Курапатах ці ГУЛАГу. Аднак бывалі і гісторыі, якія заканчваліся не так трагічна.

Ахвяры «мядовага месяца дыктатараў»

На працягу міжваеннага дваццацігоддзя Савецкі Саюз рыхтаваўся да вайны супраць «капіталістычнага свету». Найбольш верагодным праціўнікам у будучым супрацьстаянні лічылася Польшча. У Крамлі памяталі паразу Чырвонай Арміі, атрыманую пад Варшавай у 1920 годзе, і хацелі рэваншу. Зручны момант прыйшоў у 1939 годзе.

Надзея Дземідовіч: жанчына нязломнага духу і спакутаванага сэрца

Сёння 92 гады адзначае Надзея Дземідовіч — сяброўка Саюзу Беларускай Моладзі, вязніца ГУЛАГу, удзельніца Кенгірскага паўстання вязняў у 1954-м. Гэтая размова з Надзеяй Раманаўнай адбылася ў 2015 годзе.

Леанід Лыч: Апошнія 25 гадоў — самыя хмарныя ў нашай гісторыі

Cлынны беларускі гісторык, прафесар Леанід Лыч распавёў «Новаму Часу», чаму яго навучыла служба ў ГУЛАГу і як ён ацэньвае жыццё ў Беларусі за гады незалежнасці.

Геніюш і Урублеўская: перакрыжаванні лёсаў

Вядомая беларуская паэтка Ларыса Геніюш (1910–1983) і яе муж Янка Геніюш у 1948 годзе былі арыштаваныя органамі МДБ. Ларысу Геніюш у Мінску дапытваў сам міністр дзяржбяспекі БССР Лаўрэнцій Цанава. Паэтка мужна вытрымала ўсе катаванні і допыты.

Такі розны Аляксандр Ісаевіч

Сёння, 11 снежня, адзначаецца стагоддзе з дня нараджэння Аляксандра Салжаніцына. Па меры набліжэння гэтай даты было бачна, наколькі катэгарычна падзялілася ў сваім стаўленні да аўтара «Архіпелага ГУЛАГа» постсавецкая прастора.

Хаджэнне па пакутах Рамана Ляпіча

«Сталін даслаў віншавальную тэлеграму нашаму «калектыву» — тысячам трупаў, якія гнілі ў зямлі»

На сайце «Неўміручы барак», на якім людзі збіраюць сведчанні злачынстваў сталінскага рэжыму і дзеляцца ўспамінамі сваіх сваякоў, якія прайшлі жах савецкіх лагераў, апублікаваны фрагмент мемуараў гамяльчаніна Рыгора Клімовіча, удзельніка самага масавага пратэсту зняволеных у гісторыі ГУЛАГу.

Жыццё, якое не спраўдзілася

Застацца ў жывых у лагеры, выцягнуць шчаслівы білет вызвалення (датэрміновага!), знайсці не самую дрэнную працу — і тут жа легкадумна даверыцца здрадніку і паплаціцца за гэта жыццём. «Тройка» прыняла рашэнне аб расстрэле. У чарзе на расстрэл давялося прастаяць больш за месяц...

Прымусовая праца: галоўны рухавік сталінскай эканомікі

У другой палове 1930-х гадоў БССР з’яўлялася адным з актыўных пастаўшчыкоў працоўнага «кантынгенту» ГУЛАГу для будоўляў на тэрыторыі Расіі. Па дадзеных архіва КДБ Беларусі, толькі ў 1935 годзе з БССР «канфіскавана крымінальна-дэкласаванага і сацыяльна-шкоднага элемента — 18 653 чалавекі»...

Святар, які прайшоў праз Салаўкі і Сібір

Па нацыянальнасці ён быў латышом, але моцна любіў Беларусь, беларусаў і выдатна размаўляў на мове нашага народа. Святар, які прайшоў праз шматлікія лагеры, але застаўся моцны ў веры, — Баляслаў Слосканс.

Дух яго не зламалі. З успамінаў Міколы Канаша

Напачатку 1990-х я пазнаёміўся з вязнем сталінскіх лагераў Міколам Канашам, перапісваўся з ім, пытаўся пра беларускіх паэтаў, якія прайшлі ГУЛАГ. Аднойчы спытаў і пра сябра Саюза вызвалення Беларусі Віталя Губарэвіча.

«Я проста марыў пра незалежную Беларусь»

Вязень савецкіх лагероў Яўген Усюкевіч узгадвае жыццё пры Саветах і нямецкай акупацыі. 

«Калі б мяне судзілі ў Беларусі, далі б 25 гадоў»

Яўгену Усюкевічу, жыхару Наваградка, мінула 94 гады. Ён — той, пра каго ў падручніках гісторыі пішацца: «калабарант». «Я проста хацеў Адраджэння Беларусі», — сказаў спадар Яўген за кубкам гарбаты. І расказаў, праз што давялося прайсці, каб наблізіцца да мары.

З няволі ў няволю

У 1939 годзе ў германскім палоне апынуліся тысячы жаўнераў Войска Польскага. Значную колькасць з іх складалі беларусы, якія спрабавалі збегчы з нямецкіх лагераў і вярнуцца дадому. Аднак у БССР іх арыштоўвалі і накіроўвалі ў Сібір.

Яе дапытваў асабіста Цанава

Сталінізм у галаве

Роўна 55 гадоў таму, у ноч з 2 на 3 лістапада 1961 года ў Мінску быў дэмантаваны помнік Сталіну. На некалькі дзён раней цела "правадыра" вынеслі з маўзалею. СССР спрабаваў развітацца з культам асобы. Ці атрымалася?