Заходняя Беларусь

Як Масква, Лондан і польскі эмігранцкі ўрад змагаліся за ўсходнюю мяжу

У Беластоку 29 кастрычніка 1939 года была прынятая Дэкларацыя Беларускага народнага сходу па пытанні ўваходжання Заходняй Беларусі ў склад БССР. Паводле гэтага дакумента Беларусь павінна была аб’яднацца пасля амаль дваццаці гадоў жыцця ў фармаце частак розных цывілізацый. Аднак беларусам было рана радавацца.

Савецкі шпіянаж на «мяжы цывілізацый»

«Гэтая ўлада дазваляла забойствы». Што расказвае кніга вусных успамінаў пра ўз'яднанне беларусаў

Нядаўна выйшла кніга вусных успамінаў «За першымі саветамі». Яе рэдактар прафесар Алесь Смалянчук расказаў Свабодзе, якія міфы разбурае выданне, што было самым жахлівым і што лічылася галоўнай каштоўнасцю ў час «уз’яднання».

«Дзед казаў у Гродна ніколі не вяртацца!»

«Гісторыі з гродзенскіх вуліц» — ужо другая зборка ўспамінаў сталых жыхароў Гродна пра 1930–1940-я гады, якія ўдалося назбіраць Руслану Кулевічу. «Людзі адыходзяць, таму трэба спяшацца…» — кажа хлопец.

Ігар Мельнікаў: верасень 1939 у Беларусі не ўзгадваюць

Гісторык Ігар Мельнікаў прадставіў у Гродна кнігу «Верасень 1939. Магілы «неаб’яўленай» вайны». Унікальная кніга-альбом выйшла невялікім накладам у 100 асобнікаў.

Па чырвоных законах. Як выбіралі Народны сход Заходняй Беларусі

28 кастрычніка 1939 года пачаў працу Народны сход Заходняй Беларусі. На працягу некалькі дзён ён разгледзеў і ўхваліў лёсавызначальныя для беларускага народа дакументы. Аднак з самага пачатку Народны сход быў бальшавіцкім праектам, а ягоныя выбары не мелі нічога агульнага з сапраўднай дэмакратыяй.

Уз'яднанне ці інкарпарацыя? Пакт Молатава — Рыбентропа: наступствы для Беларусі

Звычайна, калі гаворка заходзіць пра наступствы Пакта Молатава — Рыбентропа для Беларусі, у першую чаргу як вельмі станоўчая з’ява адзначаецца «ўз’яднанне Заходняй і Усходняй частак Беларусі». Але якім коштам гэта было зроблена, як правіла, не згадваецца. Колькі ж беларусам каштавала ўз’яднанне?

Брэст\Берасце: рысы 1000-годдзя

Самы заходні і адначасова самы паўднёвы абласны цэнтр краіны 6–8 верасня афіцыйна адзначае свой Міленіум. З гэтай нагоды — некалькі рысак берасцейскага хранатопу.

Як беларускія сяляне з польскай уладай змагаліся

У Кобрыне ўшанавалі памяць абаронцаў гораду 1939-га

1 верасня ў дзень 80-годдзя пачатку Другой сусветнай вайны жыхары Кобрына ўшанавалі памяць абаронцаў гораду ад нацыстаў у верасні 1939 года.

За крок да вайны

Баявыя дзеянні паміж Польшчай і Савецкім Саюзам маглі распачацца за дзесяць гадоў да пачатку Другой сусветнай вайны.

Айцец Іаан Наўроцкі: балаховец з ордэнам «Чырвонай зоркі»?

Пра незвычайны лёс бацюшкі Іаана з Ружанаў пісалі і раней. Сюжэт шмат у чым хрэстаматыйны: святар у гады нямецкай акупацыі ратуе савецкіх ваеннапалонных пад страхам смерці. Расійскі фільм «Поп» з Сяргеем Макавецкім у галоўнай ролі — акурат пра такі выпадак. Аднак гісторыя Іаана Наўроцкага зусім не такая простая.

«Нам гэто усё кажацца сном»

Хто раскажа праўду пра трагічны лёс нашых землякоў з Заходняй Беларусі, якія сталі ахвярамі дэпартацыяў 1940 года на поўнач СССР, у «лядовае пекла»? Пісьменнікі, рэжысёры, гісторыкі?.. Хай кожны распавядзе сваю гісторыю, чым больш згадак — тым лепей. Мы ж звернемся толькі да аднаго ліста звычайнай малапісьменнай сялянкі з-пад Падароску, датаванага 17 красавіка 1940 года.

Праметэізм. Польская зброя супраць Сталіна

У 1920–1930-я гады ў Еўропе распаўсюдзіўся грамадска-палітычны і культурна-інтэлектуальны рух, накіраваны супраць імперскіх памкненняў Савецкага Саюза. Адным з галоўных цэнтраў праметэйскага руху была міжваенная Другая Рэч Паспалітая.

«Горад без айчыны»: Гродна ў 1919 годзе

Адна з памятных датаў для горада над Нёманам засталася цалкам незаўважанай. А менавіта — уваход у горад польскіх войскаў 27–28 красавіка 1919 года. Ад гэтых дзён можна адлічваць пачатак гісторыі міжваеннага Гродна, канец папярэдняй і пачатак новай эры.

«Грошы, паперу і алоўкі трымаць у камерах забаронена»

Падчас працы ў польскіх архівах я знайшоў шэраг дакументаў, звязаных з затрыманнем у 1920–1930-я гады на мяжы з БССР польскіх вайскоўцаў, памежнікаў і выведнікаў. Гэтых людзей звычайна чакаў цяжкі лёс і перспектыва знікнуць у Курапатах ці ГУЛАГу. Аднак бывалі і гісторыі, якія заканчваліся не так трагічна.

Вырвацца з рук АДПУ

Некалькі гадоў таму, падчас працы над кнігай «Мяжа была пад Мінскам» у галандскім архіве я знайшоў здымкі, зробленыя ў пачатку 1930-х гадоў на міжваеннай савецка-польскай мяжы ў Беларусі.

Таямніца маскоўскіх перамоў

Напярэдадні Другой сусветнай вайны Вялікабрытанія і Францыя спрабавалі дамовіцца з Савецкім Саюзам аб сумесным выступленні супраць нацысцкай Германіі. Узамен Сталін патрабаваў ад заходніх дэмакратый граць па яго правілах.

Ахвяры «мядовага месяца дыктатараў»

На працягу міжваеннага дваццацігоддзя Савецкі Саюз рыхтаваўся да вайны супраць «капіталістычнага свету». Найбольш верагодным праціўнікам у будучым супрацьстаянні лічылася Польшча. У Крамлі памяталі паразу Чырвонай Арміі, атрыманую пад Варшавай у 1920 годзе, і хацелі рэваншу. Зручны момант прыйшоў у 1939 годзе.