Заходняя Беларусь

Як польскія памежнікі зберагалі гістарычную спадчыну Заходняй Беларусі

У 1930-я гады польскі Корпус аховы памежжа (КАП) быў адной з самых добра падрыхтаваных службаў Польшчы. Гэта тычылася як вайсковага складніку, так і грамадска-палітычнага, і культурнага. Перад памежнікамі ставіўся шэраг задач, з якімі, збольшага, яны спраўляліся.

Лёс авантурыста

Лідскі пракурор 3 верасня 1926 года выпісаў прадпісанне аб перадачы абвінавачаных у злачынным нападзе Сяргея Пясецкага і яго змоўшчыка, Антона Невяровіча, у распараджэнне суда Вільні. Іх арыштавалі пасля здзяйснення нападу на гандляроў. «Сярожу», як называлі будучага таленавітага пісьменніка, свяціла смяротнае пакаранне. Аднак удача любіла гэтага неардынарнага чалавека: ён выкруціўся.

«Брацтва рускай праўды». Рускія манархісты ў беларускім Палессі

Аддзел бяспекі Віленскага ваяводскага кіраўніцтва 10 студзеня 1930 года праінфармаваў палітычны дэпартамент Міністэрства ўнутраных спраў Другой Рэчы Паспалітай, што на тэрыторыі ваяводства распаўсюджваюцца ўлёткі арганізацыі «Брацтва рускай праўды».

Як Буг стаў мяжой

«Я ніколі не прабачу бальшавікам іх злачынстваў»

Падзеі верасня 1939 года і саветызацыя заходніх абласцей БССР па сёння застаюцца малавядомымі старонкамі айчыннай мінуўшчыны. У гэтым кантэксце вялікую ролю адыгрываюць успаміны сведак эпохі, якія нягледзячы на свой узрост, могуць распавесці факты злачынстваў савецкай сістэмы. Адным з такіх людзей з’яўляецца 88-гадовы жыхар вёскі Малэйкаўшчына, што пад Лідай, Станіслаў Алаізавіч Ушакевіч.

Як Масква, Лондан і польскі эмігранцкі ўрад змагаліся за ўсходнюю мяжу

У Беластоку 29 кастрычніка 1939 года была прынятая Дэкларацыя Беларускага народнага сходу па пытанні ўваходжання Заходняй Беларусі ў склад БССР. Паводле гэтага дакумента Беларусь павінна была аб’яднацца пасля амаль дваццаці гадоў жыцця ў фармаце частак розных цывілізацый. Аднак беларусам было рана радавацца.

Савецкі шпіянаж на «мяжы цывілізацый»

«Гэтая ўлада дазваляла забойствы». Што расказвае кніга вусных успамінаў пра ўз'яднанне беларусаў

Нядаўна выйшла кніга вусных успамінаў «За першымі саветамі». Яе рэдактар прафесар Алесь Смалянчук расказаў Свабодзе, якія міфы разбурае выданне, што было самым жахлівым і што лічылася галоўнай каштоўнасцю ў час «уз’яднання».

«Дзед казаў у Гродна ніколі не вяртацца!»

«Гісторыі з гродзенскіх вуліц» — ужо другая зборка ўспамінаў сталых жыхароў Гродна пра 1930–1940-я гады, якія ўдалося назбіраць Руслану Кулевічу. «Людзі адыходзяць, таму трэба спяшацца…» — кажа хлопец.

Ігар Мельнікаў: верасень 1939 у Беларусі не ўзгадваюць

Гісторык Ігар Мельнікаў прадставіў у Гродна кнігу «Верасень 1939. Магілы «неаб’яўленай» вайны». Унікальная кніга-альбом выйшла невялікім накладам у 100 асобнікаў.

Па чырвоных законах. Як выбіралі Народны сход Заходняй Беларусі

28 кастрычніка 1939 года пачаў працу Народны сход Заходняй Беларусі. На працягу некалькі дзён ён разгледзеў і ўхваліў лёсавызначальныя для беларускага народа дакументы. Аднак з самага пачатку Народны сход быў бальшавіцкім праектам, а ягоныя выбары не мелі нічога агульнага з сапраўднай дэмакратыяй.

Уз'яднанне ці інкарпарацыя? Пакт Молатава — Рыбентропа: наступствы для Беларусі

Звычайна, калі гаворка заходзіць пра наступствы Пакта Молатава — Рыбентропа для Беларусі, у першую чаргу як вельмі станоўчая з’ява адзначаецца «ўз’яднанне Заходняй і Усходняй частак Беларусі». Але якім коштам гэта было зроблена, як правіла, не згадваецца. Колькі ж беларусам каштавала ўз’яднанне?

Брэст\Берасце: рысы 1000-годдзя

Самы заходні і адначасова самы паўднёвы абласны цэнтр краіны 6–8 верасня афіцыйна адзначае свой Міленіум. З гэтай нагоды — некалькі рысак берасцейскага хранатопу.

Як беларускія сяляне з польскай уладай змагаліся

У Кобрыне ўшанавалі памяць абаронцаў гораду 1939-га

1 верасня ў дзень 80-годдзя пачатку Другой сусветнай вайны жыхары Кобрына ўшанавалі памяць абаронцаў гораду ад нацыстаў у верасні 1939 года.

За крок да вайны

Баявыя дзеянні паміж Польшчай і Савецкім Саюзам маглі распачацца за дзесяць гадоў да пачатку Другой сусветнай вайны.

Айцец Іаан Наўроцкі: балаховец з ордэнам «Чырвонай зоркі»?

Пра незвычайны лёс бацюшкі Іаана з Ружанаў пісалі і раней. Сюжэт шмат у чым хрэстаматыйны: святар у гады нямецкай акупацыі ратуе савецкіх ваеннапалонных пад страхам смерці. Расійскі фільм «Поп» з Сяргеем Макавецкім у галоўнай ролі — акурат пра такі выпадак. Аднак гісторыя Іаана Наўроцкага зусім не такая простая.

«Нам гэто усё кажацца сном»

Хто раскажа праўду пра трагічны лёс нашых землякоў з Заходняй Беларусі, якія сталі ахвярамі дэпартацыяў 1940 года на поўнач СССР, у «лядовае пекла»? Пісьменнікі, рэжысёры, гісторыкі?.. Хай кожны распавядзе сваю гісторыю, чым больш згадак — тым лепей. Мы ж звернемся толькі да аднаго ліста звычайнай малапісьменнай сялянкі з-пад Падароску, датаванага 17 красавіка 1940 года.

Праметэізм. Польская зброя супраць Сталіна

У 1920–1930-я гады ў Еўропе распаўсюдзіўся грамадска-палітычны і культурна-інтэлектуальны рух, накіраваны супраць імперскіх памкненняў Савецкага Саюза. Адным з галоўных цэнтраў праметэйскага руху была міжваенная Другая Рэч Паспалітая.