У суветных СМІ найбольш увагі прыцягнула слоўная перапалка паміж прэм'ер-міністрам Ізраіля і міністрам замежных спраў Ірана. У беларускай медыяпрасторы, мяркую, неўзабаве пачнецца абмеркаванне спатканняў, жэстаў і слоў Уладзіміра Макея, шэфa айчыннага МЗС. Я ж хацеў бы сказаць пару слоў па «неайчыннай» тэме: лёс «ліберальнага парадку». Выглядае на тое, што на мюнхенскіх спатканнях яна стала амаль дзяжурнай тэмай, прынамсі з таго часу, калі Пуцін у 2007 годзе даў зразумець, што «русский мир» і «заходні ліберальны парадак» — рэчы несумяшчальныя.
Без гэтай тэмы не абышлася і сёлетняя МКБ. Тэма начной сесіі першага дня канферэнцыі была сфармулявана так: «Ліберальны міжнародны парадак пад пагрозай?» Хоць мне прыйшлося прапусціць лайв-стрымінг дыскусіі (жонка павяла спаць), то ўсё ж сутнасць заяўленай тэмы можна ўлавіць на базе леташняга і сёлетняга рапартаў, што былі выдадзены МКБ.
У леташнім рапарце, азагалоўленым з дапамогай трох "пост-": «Пост-праўда, пост-Захад, пост-парадак?» скразной была канстатацыя, што свет стаіць на парозе «не-ліберальнай часіны» (illiberal moment). Ва ўступным слове Вольфганг Ішынгер, старшыня МКБ, з горыччу адзначаў, што назіраем кансалідацыю «непрыяцеляў адкрытага грамадства». Тэма «неліберальнай часіны» займае таксама шмат месца і ў сёлетнім рапарце. Спасылаючыся на «Freedom House», рапарт канстатуе, што «ў 2017 годзе палітычныя правы і грамадзянскія свабоды па ўсім свеце дасягнулі найніжэйшага пункту за ўсю дэкаду».
У гэтым жа рапарце знаходзім таксама цікавую дыягностыку праблемы: «Трамп і яму падобныя лідары ў іншых частках Захаду прасоўваюць неліберальнае разуменне заходняй цывілізацыі, заснаванае на гісторыі, культуры і рэлігіі, а не на ліберальных каштоўнасцях і дэмакратычных дасягненнях» (старонка 8). Што ж, цікава было даведацца, што адной з праблемай «неліберальнага разумення» ёсць тое, што яно не абапіраецца на ліберальныя каштоўнасці. Гэта тое самае, што сказаць, што адна з праблем неразумнага чалавека палягае ў тым, што ён не з'яўляецца разумным. Таўталогія нейкая.
Але апрача таўталогіі ёсць у гэтым выказванні і нешта акрэсленае, а менавіта: «неліберальнасць» палягае ў звароце да гісторыі, культуры і рэлігіі. З шырэйшага кантэксту даведваемся, што таксама стаўка на нацыянальныя каштоўнасці ўяўляе з сябе пагрозу для «ліберальнага парадку». Застаецца і больш звычаёвы вораг ліберальнага парадку, які мянуецца словам «папулізм».
Еўрапейскія эліты маюць рацыю, што разбіццё «ліберальнага парадку» тоіць у сабе рознага роду рызыкі, але іхнія гнеўныя выступы супраць «гісторыі, культуры і рэлігіі» тут наўрад ці з'яўляюцца адэкватнай рэакцыяй.
«Папулізм» — улюбёная этыкетка абаронцаў ліберальнага статус кво — ані не з'яўляецца адпаведнай для апісання наяўнай сітуацыі, ані не спрыяе ўзважанай і цвярозай яе ацэнцы. У мяшок пад назвай «папулізм» трапляе фактычна ўсё, што не ўпісваецца ў ідэалагічны мэйнстрым: крайне правыя рухі, памяркоўныя прыхільнікі ўзмацнення нацыянальнага суверэнітэту, прыхільнікі выхаду з ЕЗ, прыхільнікі выхаду з еўразоны, праціўнікі глабалізацыі, прыхільнікі аўтарытарнага кіравання, праціўнікі прымання мігрантаў, крытыкі рынкавай эканомікі, крытыкі ідэалогіі LGBT (спіс няпоўны).
«Папулізм» — улюбёная этыкетка абаронцаў ліберальнага статус кво — ані не з'яўляецца адпаведнай для апісання наяўнай сітуацыі, ані не спрыяе ўзважанай і цвярозай яе ацэнцы. У мяшок пад назвай «папулізм» трапляе фактычна ўсё, што не ўпісваецца ў ідэалагічны мэйнстрым: крайне правыя рухі, памяркоўныя прыхільнікі ўзмацнення нацыянальнага суверэнітэту, прыхільнікі выхаду з ЕЗ, прыхільнікі выхаду з еўразоны, праціўнікі глабалізацыі, прыхільнікі аўтарытарнага кіравання, праціўнікі прымання мігрантаў, крытыкі рынкавай эканомікі, крытыкі ідэалогіі LGBT (спіс няпоўны).
Ніхто не кажа, што ўсе гэтыя рухі і опцыі раўнацэнныя, аднак няма сэнсу іх усіх збываць этыкеткай «папулізм». Па-першае, патрэбен больш нюансаваны і менш прадузяты аналіз гэтых з'яваў, а па-другое, трэба адважна і аснавасяжна перагледзець т.зв. ліберальны парадак. Бо не ўсё, што прынята абазначаць як «ліберальны парадак», сцвярджае чалавечую свабоду, і не ўсё, што прынята клеймаваць як «папулізм», з'яўляецца пагрозай для гэтай свабоды.
Абмеркаванне:
ВР
рудкоўскі
1) Існуе ліберальнае і неліберальнае разуменне заходняй цывілізацыі.
2) Ліберальнае разуменне абапіраецца на ліберальных каштоўнасцях і дэмакратычных дасягненнях.
3) Неліберальнае разуменне абапіраецца на гісторыі, культуры і рэлігіі.
4) Злучнік "instead of" сігналізуе стасунак процілегласці, гзн. [Х абапіраецца на гісторыі, культуры, рэлігіі] --> ¬ [Х абапіраецца на ліберальных каштоўнасцях і дэмакр. дасягненнях].
Калі ў гэтым разумаванні ёсць лагічная памылка, то пакажыце і растлумачце, у чым яна заключаецца.
ВР
"Мюнхенцы" мне не браты і не сваты, але не бачу падстаў прыпісваць ім напады на гісторыю/культуру/рэлігію, як гэта робіць пан акадэмічны дырэктар ("гнеўныя выступы"), а пагатоў маляваць іх як непрыяцеляў "нацыянальных каштоўнасцей".
І прыватная заўвага: надалей раю пану ў дыялогах з незнаёмымі асобамі, калі ён чакае паказу і тлумачэнняў, ужываць звароты накшталт "калі ласка".
рудкоўскі
1. Калі ласка, прадстаўляйцеся уласным імем або прозвішчам; гэта не дужа прыгожая манера пазначаць сябе нікамі ці абрэвіятурамі ў ходзе дыскусіі.
2. Калі ласка, пазначце, у якім месцы зроблена лагічная памылка і ў чым яна палягае. Аргументаванне тыпу "мы не ведаем, ці яны пэўныя" - гэта несур'ёзна. Калі хтось кажа, што "зроблена лагічная памылка", то тым самым сцвярджае, што парушаны нейкі лагічны прынцып. Калі ласка, патлумачыце, які прыцып парушаны і ў якім месцы.
ВР
1. Я карыстаюся інтэрнэтам 20 год і не збіраюся трапаць уласныя імя-прозвішча на ўсіх сайтах. Хапае месцаў, дзе падпісваюся поўнасцю. У рамках гэтага абмеркавання важна перадусім, _што_ сказана, а не _хто_ сказаў.
2. Так і не патлумачана, чаму зроблена выснова пра "гнеўныя выступы супраць "гісторыі, культуры і рэлігіі"", на чым грунтуецца алармізм. Іначай кажучы, нейкае звяно выпала, і лагічныя разважанні ў артыкуле падмяняюцца інтуіцыяй. Не заўважыў я на с. 8 "Munich Security Report 2018" гневу (як і на інш. старонках). Хіба сум або роспач.
3. Безумоўна, маеце права інтэрпрэтаваць мюнхенскі даклад, як Вам падабаецца. Але ж варта быць гатовым да таго, што чытачы артыкула таксама зоймуцца інтэрпрэтацыяй... Выглядае, Вы пакуль не гатовыя, калі вешаеце цэтлік "несур'ёзна". Не страшна, перажываў і не такое. Усяго добрага!
рудкоўскі
2. Эмацыйная атрыбуцыя - гэта нармальная і паўсюдная з'ява ў публіцыстыцы (дый у акадэмічных тэкстах яна часам мае права з'яўляцца). І яна не падлягае абгрунтоўванню. Не падабаецца эмацыйная атрыбуцыя - можна без праблем узяць яе ў дужкі і засяродзіцца выключна на дэскрыптыўнай складовай. Наступным разам не забудзьце запатрабаваць, каб таксама выклічнікі, прыслоўі і ўстаўныя звароты былі абгрунтаваны!
3. Калі хтось баіцца падпісвацца ў сеціве, то не мусіць увогуле там пісаць. А калі хтось баіцца падпісвацца, але пры гэтым хоча пісаць, то мусіць быць гатовым, што яго будуць трактаваць як аднаго з інтэрнэт-ананімаў.
ВР
3. На многіх сайтах, у т. л. "НЧ", няма правіла падпісвацца поўнасцю; калі пан створыць уласнае сеціва, то зможа усталяваць уласныя правілы :)) Як бы ні было, той, хто 3 разы мне адказваў, de facto пагадзіўся з пастулатам: "У рамках гэтага абмеркавання важна перадусім, _што_ сказана, а не _хто_ сказаў". І гэта правільна :)))
фцф
ВР